شيخ احمد قمي ملقب به “چائوپرايا بوورن راج نايوک”

آشنايي با تايلند

کشور تايلند در جنوب شرق آسيا و منطقه هندو چين واقع شده است. مساحت اين کشور 513.115 کيلو متر مربع و تقريبا 66 ميليون نفر جمعيت دارد. در مجموع مساحت اين کشور حدودا يک سوم ايران است، اما جمعيت آن تقريبا برابر جمعيت ايران مي باشد. تايلند از شمال و شرق با کشور لائوس، از جنوب شرق با کشور کامبوج، از شمال غرب و غرب با کشور برمه، از جنوب با کشور مالزي و آب هاي اقيانوس هند همسايه است.

شيخ احمد قمي کيست؟

دانشگاه تربيت معلم شهر آيوتايا، پايتخت سابق تايلند، داراي بنايي است که در آن از عناصر معماري ايراني اسلامي استفاده شده و قدمت آن به اواسط دهه 1990 مي‏رسد. اين بنا که مقبره يکي از بزرگان مهاجر ايراني است، داراي گنبد تذهيب شده اي است که يادآور بناي تاريخي ايران مي باشد. از تابلوئي که در کنار اين مقبره وجود دارد مي توان دريافت که مقبره متعلق به «شيخ احمد» اهل قم ملقب به “چائوپرايا بوورن راج نايوک” ـ يعني “شخصيت فوق العاده” ـ مي‏باشد. شيخ احمد يک مسلمان شيعه است که در سال 1543 ميلادي در شهر قم ديده به جهان گشود. وي در اولين سال هاي قرن هفدهم (1605) يعني زماني که کشور تايلند از زير سلطه پانزده ساله برمه‏اي‏ها آزاد شده بود، به آيوتايا مهاجرت کرد و پس از مدتي توانست در سايه مديريت و درايت خود در دربار پادشاه سيام نفوذ کرده و به يکي از مقامات عاليرتبه سيام مبدل گردد.

شيخ احمد با بانويي جوان از آيوتايا به نام «چوري» که از خاندان سلطنتي بود ازدواج کرد و از او داراي دو پسر و يک دختر شد. پسر بزرگ‏تر وي «چوئن» نام داشت. از پسر دوم وي که در سنين نوجواني در گذشت، اطلاع زيادي موجود نيست. دختر او نيز «چاي» ناميده شد. اين خانواده پايه ‏گذار خاندان‏هاي بزرگ “بوناک” و “احمد چولاي” که هنوز هم در تايلند صاحب نام و داراي مناصب عالي هستند، به حساب مي‏آيند. اگر چه با هجوم مجدد برمه به سيام و حمله به مراکز فرهنگي و تخريب کتابخانه‏ها و نابودسازي اسناد تاريخي و کتب، اطلاعات زيادي جهت شناخت جزئيات زندگي و نقش شيخ احمد قمي در سيام موجود نمي‏باشد، اما با رجوع به دفتر خاطرات مقامات آن عصر از جمله خانواده سلطنتي و همچنين مستندات تاريخي موجود در مراکز مذهبي مسلمانان و معابد بودايي، مي‏توان به موقعيت بالاي شيخ احمد و ميزان نفوذ وي در دربار سلطنتي سيام پي برد.

«دکتر تاتيا بوناگ» از نوادگان شيخ احمد قمي مي‏گويد: «شيخ احمد قمي که از زادگاه خود در شهر قم و به قصدترويج عقايد شيعي و همچنين تجارت، راهي اين منطقه شده بود، با ورود به شهر “آيوتايا”، پايتخت وقت “سيام” توانست از پادشاه وقت «ناراسوان کبير» اجازه‏نامه دريافت کند و پس از يک دهه اقامت در آيوتايا، علاوه بر انجام مأموريت اسلامي خود، يعني تبليغ و ترويج دين اسلام و مذهب شيعه، در فعاليت هاي تجاري و بازرگاني نيز به پيشرفت و شهرت قابل توجهي دست يابد.

نسل هاي پس از او نيز توانستند از قرن هفدهم تا عصر حاضر آوازه و نام بلند او را پاس دارند و آنان نيز چون جد خود، شيخ احمد قمي، داراي موقعيت ممتاز اجتماعي و سياسي در کشور تايلند گردند». شيخ احمد قمي طي شش دوره پادشاهي سيام، ارتباط نزديکي با دربار و پادشاهان وقت داشت. وي در دوران سلطنت شاه “فارا سوام سنگدوم” که با شاه عباس صفوي معاصر بوده، به عنوان کشاور عالي وي و وزير خزانه داري منصوب و مسئوليت تمامي امور مربوط به تجارت خارجي را بر عهده گرفت. در همين دوره بود که وي به خاطر مساعي خود جهت توسعه بنادر به دستور پادشاه به مقام “پياشيخ احمد راتتانارج ستي” يا “انسان بزرگ” که از القاب درباري بود، نائل گشت. از اين پس وي موظف شد در کنار ساماندهي تجارت خارجي، مشاجرات بين خارجيان را نيز حل و فصل کند.

او همچنين اولين کسي بود که در زمان رياست جامعه مسلمانان سيام، به مقام “چولا راج مونتري” يا “شيخ الاسلامي” رسيد. مقامي که بر اساس آن اجازه يافت تا مذهب شيعه اثني عشري را به جامعه تايلند معرفي کند. نهاد شيخ الاسلامي که به نحوي وزير امور مسلمانان به حساب مي آيد و تا قبل از شيخ احمد وجود نداشت، در زمان رياست وي افتتاح شد. شاه سنگدوم مقام شيخ الاسلامي را به او تفويض کرد. اين نهاد امروزه هنوز هم به کار خود ادامه مي دهد. بر اساس اسناد مکتوب، از جمله نوشته‏هاي محمد ربيع، به دليل حضور شيخ احمد، اکثر مسلمانان آيوتايا را شيعيان تشکيل مي‏دادند. اگر چه جمعيت سني مذهب هم به احتمال قوي که اغلب از اهالي مالزي و اندونزي بودند، وجود داشته است.

رابطه مسلمانان شيعه و بودائي ها بر اساس احترام و بردباري بنا شده بود. جالب است بدانيم که تا سال 1945، خانواده سلطنتي تنها حکم شيخ الاسلامي را براي شيعيان که از نوادگان شيخ احمد بودند، تفويض مي‏کردند. لذا تنها چهار نفر شيخ الاسلام اخير سني‏مذهب و ماقبل از آن (سيزده نفر) شيعه بودند. وي در اين دوره مسؤوليت مديريت امور گمرکي و تجارت، امور خارجه، بندر و حل و فصل اختلافات و دعاوي خارجيان مقيم آيوتايا را متقبل شد. محل کار و زندگي شيخ احمد در محله “گايي” از نقاط معروف آيوتويا بود. از حوادث مهم ديگر که موجب افزايش احترام شيخ احمد گرديد، مداخله وي در جريان حمله جمعي از اتباع ناراضي خارجي به قصر پادشاه و تصرف آن بود. در اين مقطع شيخ احمد از طريق عوامل خود مردم را از اين امر مطلع کرد و با کمک آنان به غائله خاتمه داد. بعد از اين اقدام خطرناک بود که وي توسط شاه به مقام “چائوفيا” يا “انسان شجاع” رسيد. آخرين ارتقاء مقام شيخ احمد در زمان «شاه پراساتترنگ» بود.

در اين زمان شيخ احمد در سن هشتاد و هفت سالگي به عنوان مشاور افتخاري شاه در امور داخلي برگزيده شد. او يک سال بعد يعني در سال 1631 ميلادي و در اوايل سلطنت “ناراي” در سن هشتاد و هشت سالگي ديده از جهان فرو بست. از اين پس تمامي کساني که به اين مسئوليت نائل شدند از نوادگان شيخ احمد قمي بودند و اين مقام تا هشتمين نسل از نوادگان وي ـ يعني تا زمان «راماي پنجم» در سال 1875 ـ ادامه داشت. با ورود شيخ احمد به آيودتايا و تشکيل تاسيسات اسلامي، در اين ناحيه براي نخستين بار، اسلام بصورت جدي رايج شد. مذهب شيعه، خط عربي و زبان فارسي به دليل نفوذ وي و پيروانش در اين کشور گسترش يافت؛ به طوري که مسلمانان تايلندي واژه “نماز” را به همين شکل فارسي مي‏شناسند، و کساني که عربي مي‏دانند واژه “صلاة” را به کار مي‏برند.

ترويج اسلام ـ بويژه مذهب شيعه ـ در تايلند

همه مورخين بر اين عقيده‏اند که تا قبل از آمدن شيخ احمد قمي به آيوتايا، مردم اين کشور اطلاعي از مذهب شيعه نداشتند. در حالي که به دنبال تبليغات شيخ احمد، در مدت کوتاهي شهر آيوتايا داراي اقليت قابل توجهي از شيعيان شد.

وقتي ناراي با کمک ايرانيان به مقام پادشاهي رسيد، نقش شيعيان در دربار مضاعف شد و لذا شيعيان از نزديک‏ترين مشاوران از به شمار مي‏آمدند تا جائي که محافظان شخصي وي نيز از مسلمانان شيعه هندي و ايراني بودند و تا اواخر دهه 1670 شهر هاي تناسريم و مرگويي توسط ايرانيان اداره مي شد. به علت ارتباط خوب دربار با مسلمانان زمينه براي تبليغ اسلام فراهم بود و در نتيجه در سال 1686، تنها در شهر تناسريم ده هزار مورد از تشرف غير مسلمانان به دين اسلام اتفاق افتاد. در همان زمان در پايتخت کشور سيام دو هزار شيعه در مراسم سوگواري امام حسن (ع) و امام حسين (ع) شرکت مي کردن و از ارج و قرب زيادي در پيش پادشاه برخوردار بودند. در حال حاضر مقبره شيخ احمد قمي در دانشگاه تربيت معلم شهر آيوتايا، واقع در هشتاد کيلومتري شهر بانگکوک قرار دارد. اين مقبره همچون مزار يکي از بهترين شخصيت هاي سياسي و فرهنگي تايلند به شمار مي‏رود و بنائي اسلامي تزئين شده است.

گنبد طلائي رنگ بنا و معماري ويژه‏اش بخوبي همت اسلامي و خصيصه هاي فرهنگي شيخ احمد را بازگو مي نمايد. در مقابل مقبره، کتيبه اي سنگي قرار دارد که به صورتي مختصر اما دقيق، زندگينامه وي به زبان انگليسي و تايلندي بدين مضمون بر روي آن نقش شده است: “شيخ احمد نخست وزير (صدر اعظم) دولت تايلند در آيوتايا، در محله پايين شهر در شهر قم، مرکز ديني ايران در سال 1543 به دنيا آمد. وي شيعه اثني عشري بود و در زمان شاه نارسون کبير به آيوتايا مهاجرت کرد. سنگ مزار شيخ احمد از مرمر سفيد و به ارتفاع بيش از يک متر ساخته شده است که همه روزه با گل‏هاي رنگارنگ تازه تزئين مي‏شود. در کنار سنگ قبر، گاه گاه عودي روشن مي‏شود که به زيارت‏کنندگان غير مسلمان تعلق دارد.” جالب است بدانيم که اين شيخ بزرگوار علاوه بر ايجاد تحولات سياسي و حکومتي، از نظر اخلاقي و معرفت نيز مقام والايي داشتند. مقام علمي و معنوي اين روحاني و شيخ بزرگوار زبانزد گشته است و از نظر اخلاقي مورد احترام قرار مي‏گيرند. بسياري از مسلمانان منطقه و مناطق ديگر احترام و اعتقاد خاصي به ايشان دارند و حتي در مواقعي نه تنها مسلمانان بلکه بودائيان نيز براي بر آورده شدن حاجات خود و يا ديگران و يا ديگر خواسته‏ها، براي ايشان به طرق مختلفي نذر مي‏کنند و هر کسي به هر کيش و آئيني که باشد، نذرهاي مختلف و گوناگوني را مي‏کند. گفته شده است که بسياري از افراد حاجات خود را از اين طريق به دست آورده‏اند.

تصاویری از عزاداری شیعیان در تایلند

به اشتراک بگذارید