در روایات برای زیارت کردن قبر، آدابی ذکر شده است که در پاسخ تفصیلی تعدادی از آنها بیان می شود. آنچه که در روایات به آن اشاره شده است دست گذاشتن روى قبر [1]، و یا ریختن آب روى قبر مادامى که رطوبت آن در خاک باقى است عذاب از صاحب قبر برداشته مى شود.[2] اما علاوه بر موارد مذکور در روایات، در میان عرف نیز سنت هایی وجود دارد. یکی از این سنت ها زدن سنگ به قبر است که گاه با این دلیل همراه است که مرده صدایمان را بشنود.
پاسخ تفصیلی
در روایات، تأکید بسیاری وجود دارد که مردگان را از یاد نبریم و برای آنها از این دنیا خیراتی بفرستیم. یکی از بهترین خیرات و هدیه ای که می توان از این دنیا برای آنها فرستاد، خواندن قرآن است که تأکید بسیاری نیز بر آن شده است. امام رضا (ع) فرمودند: «هیچ بنده مؤمنی نیست که قبر مؤمنی را زیارت کند و در آن جا سوره قدر را هفت مرتبه بخواند، مگر این که خداوند گناهان او و صاحب قبر را می بخشاید».[3]، [4]
خیرات برای مردگان و زیارت کردن قبرشان، سنت حسنه ای است که در میان مسلمانان رواج دارد. این عمل مطمئناً برای مرده نیز تأثیر به سزائی دارد و می تواند او را در حیات پس از مرگ کمک کند؛ لذا در روایات آمده است: «مردگان را زیارت کنید که همانا آنها از این عمل خوشحال می شوند».[5] حتی در بعضی از روایات توصیه شده است که به یاد مردگان باشید که این کار ثواب دارد.[6]
در روایات برای زیارت کردن قبر، آدابی ذکر شده است؛ بسیاری از این آداب، به جهت احترام گذاشتن به مرده و گاه برای به وجود آوردن ارتباط بین آنها است. به گونه ای که در بعضی از روایات آمده است وقتی به قبرستان می روید یک قبر را مشخص نموده و به زیارت آن روید: «شخصی از امام موسی کاظم (ع) سؤال کرد: مؤمنی که مرده باشد، آیا کسی که قبر او را زیارت می کند، آگاه بدان است. امام فرمود: بله و تا زمانی که بر سر قبر او است، مرده با او مأنوس گشته و آرامش می یابد و زمانی که بلند شده و از کنار قبر بلند می شود، وحشت به درون قبر می رود».[7] از دیگر عواملی که سبب به وجود آمدن ارتباط بین کسی که بالای قبر بوده و کسی که در درون قبر است، می شود، دست گذاشتن بر روی قبر مرده است: راوی می گوید: از امام صادق (ع) در مورد قرار دادن دست بر روی قبر میت سؤال کردم که این کار به چه معنا است؟ امام فرمودند: پیامبر اکرم (ص) این را برای پسرشان بعد از دفن انجام دادند. سپس از امام در مورد این که چگونه دست را بر روی قبر قرار دهیم سوال کردم؟ امام در پاسخ انگشت خود را به سمت زمین گرفتند و آن را بر روی زمین قرار داده و سپس بلند کردند».[8]
در روایتی از امام صادق علیه السلام پیرامون زیارت اهل قبور آمده که چون در بین قبرها هستی یازده مرتبه سوره «قل هو الله» را قرا ئت کن وثوابش رابه روح آنان هدیه نما,زیرا کسی که این عمل را به جای آورد خداوند به عدد همه مردگان ثواب و پاداش به او عنایت فرماید.
خواندن سوره حمد (فاتحه الکتاب) و خواندن 77 مرتبه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر طبق گفته روایات، آثار مطلوب و مفیدی در حال اموات و گشایش در حال آنها دارد. به طور کلی خواندن قرآن کریم برای اموات و به نیت آنها و هر کار خیرى که انجام دهید و ثوابش را به روح میت هدیه بکنید، براى او مفید است؛ چه ذکر و قرآن و نماز مستحبى و طلب مغفرت باشد، و چه صدقه.
کسی که برای میت عملى را انجام مى دهد، گرچه در نیت باید قصد نیابت نماید، ولى قسمت عمده ثواب آن طبق روایات ـ در نامه عمل او نیز نوشته مىشود. البته باعث برىءالذمه شدن میّت نیز شده و او از عذاب و گرفتارى نجات پیدا مىکند.
مرحوم حاج شیخ عباس قمى در مفاتیح الجنان، ص 3177 حدیث صحیحى را از امام صادق(ع) نقل فرموده که در ضمن آن حدیث این طور آمده «میت شاد و مسرور مى شود و گشایش پیدا مى کند به دعا و استغفارى که براى او مى کنند چنانچه زنده شاد مى شود به هدیه که براى او مى برند و فرمود که ثواب نماز، روزه، حج، صدقه و سایر اعمال خیر و دعا در قبر میت بر او وارد مى شود و ثواب آن براى مرده و کسى که آنها را انجام داده نوشته مى شود».
بنابراین یقین کنید که آنچه براى اموات خودتان هدیه مى کنید در صورتى که اخلاص داشته باشید به آنها مى رسد و ثوابش در نامه عمل خودتان هم ضبط مى شود.
مرحوم طبرسی در جلد اول مجمع البیان در فضیلت آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» می فرماید: «پیامبر اکرم(ص) در حدیثی می فرماید: «هنگامی که معلم به بچه بگوید بگو بسم الله الرحمن الرحیم و بچه این جمله را بگوید، خداوند معلم و پدر و مادر این بچه را می آمرزد. در روایات آمده است که حضرت صادق(ع) فرمود: هرگاه چهل نفر نزد میت حاضر شوند و بگویند: «اللهم انا لا نعلم منه الاخیرا»؛ یعنی خدایا ما جز نیکی چیزی از او نمی دانیم، خداوند می فرماید: شهادت شما را در مورد او پذیرفتیم و آمرزیدیم آنچه را که شما درباره او نمی دانید.[9].
به طور خلاصه لطف و رحمت الهی در مورد اموات فراوان و بی شمار است و امور فراوانی موجب تخفیف عذاب آنها و یا آمرزش آنها می گردد؛ البته بهترین هدیه برای اموات قضای حقوق واجبی است که بر عهده آنها باقی مانده است مثل نماز و روزه و حج واجبی که از میت فوت شده و یا بدهکاری های او مثل بدهی خمس و زکات و بدهی به مردم و حقوقی که از مردم بر ذمه دارد، ادای این حقوق واجب در حال میت بسیار مفید و مؤثر است و او را از عذاب و ناراحتی رها می کند.
پی نوشتها:
[1]. بحارالانوار، ج 102، ص 295، زیاره المؤمنین و آدابها – مفاتیحالجنان، زیارت قبور مومنین، ص939.
[2]. شیخ صدوق، عللالشرایع، ج 1، قم، مکتبه الداورى، 1385ه، ص 307.
[3]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 181، جامعه مدرسین، قم، 1413 ق.
[4] اقتباس از پاسخ 3792.
[5]. کلینى، الکافی، ج 3، ص 229، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ش.
[6]. همان، ج 2، ص 159.
[7]. همان، ج 3، ص 228.
[8]. همان، ج 3، ص 200.
[9]. معاد، شهید دستغیب، ص 47، دارالکتاب.
نظرات کاربران (بدون نظر)
ثبت و ارسال نظر