محبت و عطابخشي اهل بيت(ع) به ويژه امام حسن مجتبي(ع) زبانزد عام و خاص گرديده بود. او كه داراي قلبي پاك و رئوف و پرمهر نسبت به دردمندان و تيره بختان جامعه داشت، همانند پدرش علي بن ابي طالب(ع) با خرابه نشينان دردمند و اقشار مستضعف و كم درآمد همراه و همنشين مي شد، درد دل آنان را با جان و دل مي شنيد و به آن، ترتيب اثر مي داد و در اين حركت انسان دوستانه جز خدا را نمي ديد و اجرش را جز از او نمي طلبيد و او بارزترين مصداق آيه شريفه ذيل بود:
(الَّذينَ يُنْفِقُونَ أمْوالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرّاً وَعَلانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلاخَوْف عَلَيْهِمْ وَلاهُمْ يَحْزَنُونَ‏(1)؛
آناني كه اموال خود را شب و روز، پنهاني و آشكارا انفاق مي كنند، مزدشان در نزد پروردگارشان خواهد بود، نه ترسي و نه غم و اندوهي بر دل آن ها راه پيدا خواهد كرد).

از اين روي هر ناتوان و ضعيف و درمانده اي درِ خانه آن حضرت را مي كوبيد. چه بسا افرادي از شهر و ديارهاي ديگر به اميد دستگيري امام مجتبي(ع) به مدينه منوره مي آمدند و از آن درياي جود و كرم بهره مي جستند. در ميان مستمندان سادات و غيرسادات و درراه ماندگان و از راه رسيدگان و… ديده مي شد. گاه بر اساس خواسته آنان، هزينه سفر، ازدواج و زندگى، هزينه مداواي مريض و ديگر نيازمندي هاي آنان را پرداخت مي نمود و گاه بدون هيچ گونه پرسش بر آنان ترحم مي كرد.
كمك و دستگيري از مستمندان، سالخوردگان و فقرا از سوي آن حضرت، در دوران حاكميت اميرالمؤمنين(ع) و حكومت خود در كوفه و مدينه و بعد از آن به دو صورت انجام مي گرفت:
الف) كمك هاي مستمر و هميشگي كه شامل سالمندان، ايتام، خانواده هاي شهدا، اصحاب صفّه و… مي شد و در چهارچوب منظمي به صورت ماهيانه انجام مي گرفت. گويا آنان حقوق بگيران دايمي از خاندان اهل بيت(ع) بودند كه بخش عمده اي از موقوفات و صدقات رسول خدا(ص) و اميرمؤمنان(ع) و فاطمه اطهر(س) و اموال شخصي حضرت مجتبي(ع) به اين امر اختصاص مي يافت. امام حسن(ع) پيش از آن از سوي پدر بر اين كار بزرگ انتخاب و منصوب شده بود و بعد همچنان ادامه يافت. حكم تاريخي علىّ بن ابي طالب(ع) كه در بخش (وظايف امام مجتبي(ع)در زمان حكومت پدرش) آورده ايم، گواه اين مطلب است. سياست و برنامه بر اين بوده كه اصل موقوفات حفظ گردد و از درآمد آن، فقرا و كساني كه مال بر آنان وقف شده بود (موقوف عليهم) را تأمين نمايند.
ب) كمك هاي مقطعي آن حضرت به فقرا، بيچارگان و مساكين در همه فراز و نشيب هاي زندگى. اين كمك ها به طوري زياد بود كه بخشش و دستگيري آن ها زبانزد عموم مردم شده بود.
از امام مجتبي(ع)پرسيدند: چگونه است هر سائلي كه بر در خانه شما مي آيد، نااميدش برنمي گردانيد.
حضرت فرمود: من هم نيازمند و محتاجي هستم به درگاه خداوند متعال كه دوست ندارم او مرا دست خالي برگرداند، خداوندي كه نعمت هايش را بر ما ارزاني داشته، هرگز نمي خواهد بندگانش را محروم كنم، مي ترسم اگر سائلي را رد كنم، او هم مرا دست خالي برگرداند(2).

پی نوشتها:

1. بقره(2) آيه‏274.

2. احمد زمانی، حقايق پنهان، ص266 .