در بخشي از بيست و سومين آيه شريفه سوره مبارکه شورا عبارتي آمده است که به آيه مودّت مشهور شده است؛ « قل لا اسالکم عليه اجرا الا المودة في القربي».« بگو (اي پيامبر) براي آن(رسالت) مزدي از شما نمي خواهم مگر دوستي با نزديکانم(اهل بيتم)» کلمه مودّت، که در اين آيه مبارکه بکار رفته از ريشه«ودّ» «يودّ» و بر وزن«مفعلة» است. از اين ريشه و مصدر، مشتقات ديگري نيز در قرآن کريم وجود دارد که تعداد آنها بالغ بر بيست و هشت مورد است. به برخي از آنها به صورت اختصار اشاره مي کنيم: – ودّ الذين کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم امتعتکم فيميلون عليکم ميلة واحدةً … کافران خوش دارند که کاش شما از سلاح و ساز و برگ هاي تان غافل باشيد تا ناگاه بر شما حمله کنند و به يکباره برشما بتازند. – ربما يود الذين کفروا لو کانوا مسلمين چه بسا کافران آرزو کنند کاش مسلمان بودند. – ان الذين امنوا و عملوا الصالحات سيجعل لهم الرحمن وُدّا کساني که ايمان آورده و کارهايي شايسته انجام دادند، به زودي خداي رحمان براي آنان محبتي دردل ها قرار ميدهد. در هشت مورد ديگر کلمه «مودّت» عيناً به کار رفته که يک مورد آن آيه شريفه مودّت است:

و من آياته أن خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا اليها و جعل بينکم مودة و رحمة و از نشانه هاي خدا اين است که از جنس خودتان همسراني براي شما آفريد تا به وسيله آنها آرام گيريد و بين شما دوستي و مهر قرار داد. اين آيات شريفه نمونه هايي از کاربرد لفظ «ودّ» و مشتقات آن است و همانگونه که از ظاهر معني آنها بر مي آيد، يک مفهوم در همه مصاديق ياد شده مشترک است قرآن «دوستي و مهرورزي» است. کلمه ديگري نيز که از نظر مفهوم نزديک و مشابه اين لفظ محسوب مي شود و در زبان عربي وجود دارد، واژگان «حب و محبت» است. تعداد هشتاد و سه مورد از اين کلمه در قرآن کريم به کار رفته است که به مواردي از آن اشاره مي کنيم: – قل ان کنتم تحبون ا… فاتبعوني يحببکم ا… و يغفرلکم ذنوبکم اي پيامبر! بگو خدا را دوست داريد، از من پيروي کنيد تا خدا نيز شما را دوست بدارد و گناهان شما را ببخشايد. – يا ايها الذين امنوا من يدتد منکم عن دينه فسوف يأتي ا… بقوم يحبهم و يحبونه اي کساني که ايمان آورده ايد، هر کس از شما از دين خود برگردد، به زودي خدا گروهي ديگر را مي آورد که آنان را دوست مي دارد و آنن نيز او دا دوست مي دارند. – إذ قالوا يوسف و أخوه أحب الي أبينا منا و نحن عصبة هنگامي که برادران يوسف گفتند: يوسف و برادرش نزد پدر ازما که نيرومند هستيم – دوست داشتني ترند. – والقيت عليک محبة مني خداوند به حضرت موسي بن عمران (ع) فرمود: من مهري از خود بر تو افکندم.

تفاوت محبت و مودّت

محبت از يافتني هاي دروني انسان و از وجدانيّات است. ممکن است ما در ضمير خود به کسي يا موضوعي احساس گرايش(محبت) يا پرهيز(نفرت) داشته باشيم اما آن را به عنوان يک کشش پنهان در خويش نگه داريم و حتي هيچ لفظي براي بيان آن ادا نکنيم. پيامبر اکرم(ص) در روايتي دلبستگي اهل ايمان به فرزند خود امام حسين(ع) را چنين بيان مي کند:« ان لولدي الحسين(ع) في قلوب المومنين محبة مکنونة»؛«براي فرزندم حسين بن علي (ع) محبت نهفته اي در دل اهل ايمان وجود دارد». محبت مکنونه يعني محبتي که در خانه دل جاي گرفته است. رسول مکرم اسلام(ص) نيز از محبت حضرت امام حسين (ع) در دل اهل ايمان به محبت مکنونه تعبير فرموده است يعني ظرف دل مؤمن هيچگاه از حبّ حسيني خالي نيست و هيچ عاملي نمي تواند اين محبت را از اين جايگاه (دل مؤمن) بيرون ببرد!

ممکن است برخي به غلط بپندارند که محبت مکنونه يعني نوعي از دوستي که انسان آن را اظهار نکند اما محبت مکنونه، محبتي است که بسا بروز و اظهار پيدا کند اما در هر حال پايدار، ماندگار و برقرار است. پس محبت کشش دروني و گرايش باطني به يک شئ يا يک شخص است که از آن به دوستي تعبير مي شود اما مودت، محبتي ويژه و مخصوص است؛ محبتي است که بازتاب و کشش بروني را در پي داشته باشد؛ نوعي دوستي است که در آن «محب» علاقه و دلبستگي خويش را نسبت به محبوب اظهار مي نمايد. محبوب و محب بايد روابط، گفتار و رفتار خود را نسبت به طرف ديگر به گونه اي تنظيم نمايد که گوياي محبت او باشد و از آنچه مي گويد يا انجام مي دهد، بوي خوش محبت استشمام شود. بنابر آنچه گفته آمد، مودت،محبت پايدار، ماندگار و مداوم همراه با به کار گيري لوازم و تجهيز به جهازي است که به بروز ظهور و آشکار شدن آن بيانجامد و علايق قبلي را از نهفتگي و خفتگي خارج سازد. خداوند متعال در آيه بيست و سوم سوره مبارکه «شوري» مي فرمايد:

{ذلک الذي يبشر الله عباده الذين امنوا و عملوا الصالحات قل لا أسألکم عليه اجراَ إلا المودة في القربي و مَن يقترف حسنة نزدله فيها حَسناَ إنّ الله غفورٌ شکورٌ} {اين همان مژده اي است که خداوند به بندگان خود که ايمان آورده و کارهاي شايسته انجام داده اند، آن را نويد داده است. اي پيامبر بگو براي رسالت از شما مزدي نمي طلبم مگر دوستي و محبت نزديکانم[اهل بيتم] و هر کس کار نيکي انجام دهد، براي او ثواب خواهيم داد؛ زيرا خداوند بخشاينده و قدردان است. در کتاب تفسير کشاف زمخشري در تفسير آيه مودت آمده است: وقتي آيه شريفه مودت بر پيامبر اسلام (ص) نازل شد، سوال کردند: يا رسول ا… من قرابتک الذين و جبت علينا مودتهم؟ قال رسول ا… (ص): علي و فاطمه و ابناهما. اي رسول خدا: اينان (نزديکان تر) که مودت آنها برا ما واجب شده است، کيانند؟ رسول خدا فرمود: آنان علي بن ابي طالب، فاطمه زهرا و دو فرزند آنان «حسن و حسين» عليهما السلام هستند. اللهم ارز قنا سورة محمد و آل محمد و أملاء قلوبنا من ودّهم و أحشرنا معهم.

به اشتراک بگذارید