تحقيقات نشان داده اند كه مهمترين فاكتورهاي لازم براي رشد كودك، همان چيزهايي هستند كه ما همواره مي دانسته ايم: عشق، توجه و مراقبتهاي اوليه، مهمترين مواردي هستند كه كودك شما مي خواهد و بدانها نياز دارد. براي كمك به كودك جهت شكوفا كردن حداكثر تواناييهاي بالقوه اش، هشت مورد زير را رعايت كنيد:

1)عشق خود را به او نشان دهيد؛

اين توصيه، بديهي و در عين حال صحيح است: كودكان براي زندگي به عشق نياز دارند. حمايت و مراقبت عاطفي شما، مبنايي مطمئن را براي كودك فراهم مي سازد تا بتواند در دنياي اطرافش، با اطمينان خاطر به جستجو بپردازد. اين مورد، صرفا يك توصيه احساسي نيست؛ شواهد علمي محكمي وجود دارند كه نشان مي دهند ابراز عشق، توجه و محبت در سالهاي اول زندگي كودك، تاثير مستقيم و قابل توجهي بر رشد فيزيكي، روحي و عاطفي كودك دارد. ابراز علاقه و روابط عاشقانه حتي موجب رشد مغز كودك مي شوند.
چگونه مي توانيد عشق و علاقه خود را به كودك نشان دهيد؟ در هر فرصتي او را در آغوش بگيريد، نوازش كنيد، تشويق نمائيد، به حرفهايش گوش دهيد و با او بازي كنيد. همچنين هرگاه كودك شما به آرامش و توجه نياز دارد، بايد به اين نياز او نيز پاسخ دهيد؛ برخلاف باور عامه، متخصصين معتقدند كه ابراز عشق، موجب لوس شدن كودك نمي شود. بهتر است هر وقت كودك شما آشفته يا مضطرب است، در كنار او باشيد و به او كمك كنيد، زيرا اين كار موجب مي شود كه احساس اعتماد كند و همچنين پيوند عاطفي قدرتمندي بين شما شكل گيرد. همچنين توجه به نياز كودك براي مورد توجه واقع شدن، در زمان شادي و خوشحالي او نيز بسيار اهميت دارد.

2)به نيازهاي اوليه كودك خود توجه كنيد؛

براي اينكه كودك بتواند تمام انرژي خود را صرف يادگيري و رشد كند، بايد تغذيه اي مناسب داشته باشد؛ رژيمهاي غذايي كه سطح پروتئين، ويتامين و مواد معدني در آنها بسيار پايين باشد، همچنين ميزان كالري آنها بسيار كم يا بسيار زياد باشد، ممكن است سرعت رشد كودك را كاهش داده يا حتي بر ضريب هوشي او، تاثير منفي بگذارد. همچنين او بايد سالم بوده، استراحت كافي داشته و احساس آرامش كند؛ اگر پوشك او براي مدتي طولاني تعويض نشود يا او به عفونت گوش مبتلا شود، مقدار زيادي از انرژي خود را از دست مي دهد.
براي اطمينان از سلامتي كودك، معاينات منظم پزشكي را فراموش نكنيد، واكسيناسيون او را بطور مرتب انجام دهيد و مراقب باشيد كه او به اندازه كافي بخوابد. در مرحله خواب REM (مرحله اي از خواب كه شامل حركات سريع چشم است)، سلولهاي مغزي كودك، پيوندهاي عصبي مهمي را بين هم برقرار مي كنند. اين پيوندهاي عصبي كه سيناپس ناميده مي شوند، در واقع مسيرهاي عصبي هستند كه امكان يادگيري، حركت و فكر كردن را براي كودك فراهم مي كنند. سيناپسها نقشي كليدي در درك كودك از آنچه در دنياي اطراف خود مي بيند، مي شنود، مي چشَد، و لمس و بو مي كند، دارند. اگر در مورد الگوي خواب يا خوراك كودك خود نگران هستيد، با پزشك او صحبت كنيد.

3)با كودك خود حرف بزنيد؛

تحقيقات نشان مي دهند كودكاني كه والدين آنها در دوران خردسالي با آنها زياد حرف مي زده اند، ضريب هوشي بالاتر و دامنه لغات وسيع تري (در مقايسه با كودكاني كه والدين آنها، زمان زيادي را براي حرف زدن با نوزادانشان اختصاص نمي داده اند) دارند.
اگر نمي دانيد كه در مورد چه چيزي با كودك خود حرف بزنيد، يا فرزند شما هنوز آنقدر بزرگ نشده است كه بتواند با شما صحبت كند، مي توانيد كارهايي را كه انجام مي دهيد براي او توضيح دهيد: «مامان داره آب گرم توي وان حمام مي ريزه تا تو رو تميز كنه». از حرف زدن به زبان كودك (زدن حرفهاي نامفهوم و بي معني) خودداري كنيد. كودك شما تنها در صورتي مي تواند مهارتهاي زباني را به خوبي فرا بگيرد كه شما به درستي با او صحبت كنيد.

4)براي كودك خود كتاب بخوانيد؛

پس از حرف زدن، كتاب خواندن با صداي بلند براي كودك يكي از مهمترين كارهايي است كه مي توانيد براي افزايش دامنه لغات او، تحريك تخيلات و تصورات او و ارتقاي مهارتهاي زباني او انجام دهيد. در اين حالت شما امكان برقراري ارتباط نزديكتر با كودك و افزايش مهارتهاي اجتماعي او را نيز داريد.
كارشناسان خواندن كتاب با صداي بلند به صورت روزانه را توصيه مي كند. البته لازم نيست كه همواره از كتابهاي كودكان استفاده كنيد. حتي اگر در حال مطالعه يك مجله يا روزنامه هم هستيد، آن را با صداي بلند بخوانيد تا كودك شما نيز از شنيدن آن لذت ببرد.

5)حواس پنج گانه او را تحريك كنيد؛

افراد، مكانها و اشيا بايد در برابر ديد كودك شما قرار گيرند تا او بتواند در مورد آنها اطلاعات كسب كند. هر رابطه اي كه او با محيط اطرافش برقرار مي كند، اطلاعات جديدي پيرامون محيط اطراف و وضعيت خودش در اين محيط، به او مي دهد. مطالعات نشان مي دهند كودكاني كه در يك محيط غني (پُر از چيزهاي جديد كه تجربه هاي جديدي را براي كودك فراهم آورده و حواس او را تحريك كند) رشد مي كنند، مغز فعالتر و بزرگتري دارند (نسبت به كودكاني كه در محيطي زندگي مي كنند كه تحريكات حسي كافي در آنها وجود ندارد.)
البته شما نبايد حواس كودك را بيست و چهار ساعته بمباران كنيد، همچنين نبايد همه حواس او را يكباره تحريك كنيد؛ زيرا كودك ممكن است دچار “تحريك بيش از حد” شود. شما صرفا بايد اين امكان را براي كودك فراهم كنيد كه اسباب بازيها و اشيا مختلفي را تجربه كند. اشيا و اسباب بازيها را با شكلها، رنگها، صداها و وزنهاي مختلف براي او انتخاب كنيد. بازيهاي تعاملي و موزيكال را با همديگر انجام دهيد، با هم براي خريد برويد، و اجازه دهيد كه كودك شما با افراد جديد برخورد كند. حتي ساده ترين كارهاي روزمره نيز مي تواند مغز او را براي رشد بيشتر، تحريك كند.
همچنين بايد موقعيت و فضاي كافي جهت جستجو و گشت زدن در محيط اطراف را براي كودك خود فراهم كنيد. كودكان به فضاي كافي براي حركت چهار دست و پا، راه رفتن و دويدن نياز دارند تا بتوانند ماهيچه هاي خود را تقويت كنند، تعادل مناسب براي بدن خود را به دست آورند و اعضاي خود را با يكديگر هماهنگ كنند. همچنين جستجوي آزادانه در محيطهاي امن (كه همواره با “نه”، “نكن” و “به اين دست نزن” مواجه نشوند) نيز مي تواند براي آنها بسيار مفيد باشد. خانه خود (يا حداقل اطاقهاي عمومي آن) را براي كودك ايمن كنيد. اشياء خطرناك را از دسترس كودك دور كرده و چيزهاي بي خطر و جالب به او بدهيد. مثلا، از قفل كودك بر روي همه كابينتهاي آشپزخانه استفاده كنيد، اما در يكي از كابينتها را آزاد بگذاريد و كاسه ها ي پلاستيكي، قاشقهاي چوبي، و قوري و ماهيتابه هايي را كه بازي با آنها براي كودك شما بي خطر است، در اين كابينت قرار دهيد.

6)بازيهاي جديد و هيجان انگيزي براي كودك تدارك ببينيد كه كمي پيچيده بوده و استفاده از آنها به كمي تلاش نياز دارد؛

شما نبايد با خريدن اسباب بازيها و اشيائي كه استفاده از آنها فراتر از توان و مهارتهاي فعلي كودك شماست، او را نااميد و سرخورده كنيد؛ اما اندكي كشمكش و تلاش هم مي تواند كمك بزرگي براي رشد فردي او باشد. هرگاه كودك شما نتواند يك كار را به سادگي انجام دهد، سعي خواهد كرد راه جديدي براي انجام دادن آن پيدا كند. در واقع اين كار به “فرآيند حل مساله” شبيه است كه منجر به افزايش مهارتهاي ذهني او و بهتر شدن عملكرد مغز او مي شود. مثلا اگر او در حال تلاش براي باز كردن در يك جعبه است، فورا به كمك او نرويد. اجازه بدهيد او تلاش خود را بكند. اگر او در اينكار موفق نبود يا خسته شد ، به او نشان بدهيد كه در جعبه چگونه باز مي شود، اما سپس يك جعبه در بسته ديگر در اختيارش بگذاريد تا او مجددا براي باز كردن آن تلاش كند.

7)مراقب خودتان باشيد؛

والديني كه افسرده، مضطرب يا آشفته باشند معمولا نمي توانند به سرعت و با حساسيت به نيازهاي كودك خود پاسخ دهند. مطالعات نشان مي دهند كه الگوي فعاليت مغزي در كودكاني كه مادران آنها افسردگي مزمن و باليني داشته اند، غيرطبيعي بوده است و در نتيجه مي توان اين فرضيه را مطرح ساخت كه اين كودكان نيز از افسردگي رنج مي برده اند.
اگر احساس افسردگي يا خستگي مفرط مي كنيد، راهي براي تقسيم كارهاي منزل و مسووليتهاي مربوط به نگهداري از كودك يا همسر خود پيدا كنيد. اگر همسرتان با شما زندگي نمي كند، سعي كنيد همراه افرادي زندگي كنيد كه بتوانند حمايت و كمكهاي خود را به شما عرضه كنند. هر از چند گاهي نيز زماني را به خودتان اختصاص دهيد و جداي از كودك بگذرانيد. مادر يا پدر بودن (خصوصا يك مادر يا پدر وظيفه شناس و فعال بودن) بسيار خسته كننده است و شما بايد زماني را براي استراحت صرف كنيد تا بتوانيد براي ادامه زندگي آماده شويد.

8)يك گزينه مناسب براي نگهداري از كودك پيدا كنيد؛

اگر شما شاغل هستيد و نمي توانيد در طول روز از كودك خود مراقبت كنيد، يا اينكه به يك پرستار بچه نياز داريد، پيدا كردن يك گزينه مناسب و با كيفيت براي نگهداري از كودك، عامل بسيار مهمي براي رشد سالم و مناسب كودك است. شما بايد كسي را پيدا كنيد كه زماني كه شما نمي توانيد از كودك مراقبت كنيد، همه موارد فوق را رعايت كند. گزينه مورد نظر شما (پرستار كودك، يكي از اقوام يا مهدكودكهاي روزانه) بايد در اين زمينه باتجربه بوده، با مهرباني و لطافت از كودك مراقبت كرده و معتبر نيز باشد. ابراز علاقه واقعي به كودك و داشتن انرژي كافي براي كمك به كودك در جهت رشد و پيشرفت نيز بايد جزو ملاكهايي باشد كه مد نظر قرار مي دهيد.