يكي از مهمترين محاسن اخلاق سرپرستي ايتام و تفقّد و محبّت نسبت به آنان است. از اين رو پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلم ـ كه پيام آور رحمت و رحمةللعالمين است و خود نيز طعم تلخ يتيمي را چشيده نسبت به اين موضوع شديداً توصيه كرده و با بيانات مختلف در مناسبتهاي گوناگون مسلمانان را در تكريم يتيمان ترغيب و تشويق فرموده و مردم را به سرپرستي آنها امر كرده و خود نيز عملاً عهده دار نگهداري و سرپرستي از يتيمان بوده است.
قرآن و يتيمان
در قرآن مجيد درباره ايتام آيات متعددي ديده مي شود كه در پاره اي از آيات، بي اعتنايي به يتيمان را علامت كفر و نفاق مي شمارد و مي فرمايد: «أَ رَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ فَذلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ»[1] آيا ديدي آن را كه دين و روز قيامت را دروغ مي پندارد، پس او كسي است كه يتيم را از خود مي راند.
و در جاي ديگر مي فرمايد:
«كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ وَ لا تَحَاضُّونَ عَلي طَعامِ الْمِسْكِينِ»[2] چنان نيست كه شما خيال مي كنيد بلكه شما يتيمان را گرامي نمي داريد و يكديگر را بر اطعام مستمندان تشويق نمي كنيد.
و مي فرمايد:
«وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ … .»[3] (و به ياد آوريد) زماني را كه از بني اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداوند يگانه را نپرستيد و نسبت به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و بينوايان نيكي كنيد… .
مي فرمايد:
«لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ الْكِتابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَى الْمالَ عَلى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينَ»[4] نيكي (تنها) اين نيست كه به هنگام نماز صورت خود را به سوي مشرق و مغرب كنيد بلكه نيكوكار كسي است كه به خدا و روز رستاخيز و فرشتگان و كتاب آسماني و پيامبران ايمان آورد و مال خود را با تمام علاقه اي كه به آن دارد به خويشاوندان و يتيمان و از كارافتادگان و … انفاق كند… .نظري به روايات رواياتي كه از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ در اين باره رسيده فراوان است. در اين احاديث، ضمن توصيه نسبت به يتيمان، آثار نيك و اجر و پاداش عظيمي را در اين مورد نويد مي دهد كه تنها به ذكر چند مورد از اين آثار اكتفا مي كنيم:
ورود به بهشت
رسول گرامي ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ فرمود: « من كفَّل يتيماً و نفقته كنت أنا و هو في الجنَّة كهاتين و قرن بين اصبعيه المسبّحة و الوسطي.»[5] كسي كه يتيمي را سرپرستي كند و عهده دار نفقه و مخارج او گردد من و او در بهشت پهلوي يكديگر هستيم. سپس انگشت سبّابه و انگشت وسطي را پهلوي هم گذاشت و فرمود: مانند اين دو كه پهلوي يكديگرهستند.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود:
«من اراد ان يدخله الله عزّوجلَّ في رحمته و يسكنه جنَّته فليحسن خلقه … و ليرحم اليتيم.»[6] كسي كه بخواهد مشمول رحمت خداوند گردد و وارد بهشت شود… بايد نسبت به يتيمان دلسوز و مهربان باشد.
پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ فرمود:
«اتحبُّ ان يلين قلبك و تدرك حاجتك؟ ارحم اليتيم و امسح رأسه و أطعمه من طعامك يلين قلبك و تدرك حاجتك.»[7] آيا دوست داري دلت نرم و آرزويت برآورده شود؟ (آنگاه فرمود:) بر يتيم ترحّم كن و دست محبّت بر سر او بكش و از غذاي خود به او بخوران تا قلبت نرم و حاجتت روا گردد.
ترفيع درجات و محو سيئات
در حديثي از رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ مي خوانيم: «و الذَّي تفسي بيده لايلي مسلم يتيماً فيحسن ولايته و يضع يده علي رأسه إلّا رفعه الله عزَّوجلَّ بكلِّ شعرة درجة و كتب له بكلِّ شعرة حسنة و محي عنه بكلِّ شعرة سيّئة.»[8] سوگند به كسي كه جانم در قبضه قدرت اوست، هر مسلماني كه سرپرستي يتيمي را به عهده بگيرد وبخوبي از عهده ولايت و سرپرستي آن يتيم برآيد و دست محبّت بر سر او بكشد به عدد هر مويي كه از زير دستش مي گذرد خداوند متعال يك درجه مقام او را بالا مي برد و يك ثواب در نامه عمل وي مي نويسد و يك گناه از او كم مي كند.
اميرمؤمنان ـ عليه السّلام ـ فرمود:
«ما من مؤمن و لا مؤمنة يضع يده علي رأس يتيمٍ ترحّماً الّا كتب الله له بكلّ شعرة مرَّت يده عليها حسنة.»[9] هر مرد و زن باايماني كه از روي مهرباني دست خود را روي سر يتيمي بكشد خداي متعال به عدد هر مويي كه دست خود را روي آن مي گذارد يك ثواب براي او مي نويسد.
ثواب ساكت كردن يتيم
ناراحتي كودكان يتيم چندان مهم است كه پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ مي فرمايد: «… اذا بكي اليتيم وقعت دموعه في كفَّ الرَّحمن و يقول تعالي: من ابكي هذا اليتيم الذي واريت والده في التّراب من اسكته فله الجنَّه.»[10] … هرگاه كودك يتيمي گريه كند اشكهاي او در كف پر مهر و محبّت خداوند رحمان مي ريزد و خداي تعالي مي فرمايد: چه كسي اين يتيمي كه پدرش را از دست داده (و اكنون زير خاك آرميده) به گريه درآورده است؟ هر كس او را آرام كند بهشت از آن اوست (:پاداش او بهشت است).
در حديثي ديگر فرمود:
هنگامي كه كودك يتيم گريه مي كند عرش خدا به لرزه در مي آيد. خداوند به فرشتگانش مي فرمايد: اي ملائكه من! چه كسي اين يتيم را كه پدرش در خاك پنهان شده است به گريه درآورد؟ ملائكه مي گويند: خدايا! تو آگاه تري. خداوند ميفرمايد: اي ملائكه من! شما را گواه مي گيرم كه هر كس گريه او را خاموش و قلبش را خشنود كند من روز قيامت او را خشنود خواهم كرد.[11]
وصيت اميرمؤمنان ـ عليه السّلام ـ نزديك شهادت
«الله الله في الايتام فلا تغبُّوا افواههم و لا يضيعوا بحضرتكم…»[12] خدا را خدا را در مورد يتيمان، نكند آنها گاهي سير و گاهي گرسنه بمانند، نكند آنها در حضور شما در اثر عدم رسيدگي از بين بروند… .
پي نوشتها:
[1] . ماعون / 1 و 2.
[2] . فجر / 17 و 18.
[3] . بقره / 83.
[4] . بقره / 177.
[5] . قرب الاسناد، صفحه 45.
[6] . امالي صدوق، صفحه 318، مجلس 61، حديث 15.
[7] . كنزالعمّال، ج 3 / صفحه 169، حديث 6002.
[8] . همان، صفحه 175، حديث 6030.
[9] . ثواب الاعمال، صفحه 237.
[10] . تفسير فخررازي، ج 31 / صفحه 220.
[11] . تفسير مجمع البيان، ج 10 / صفحه 606.
[12] . نهج البلاغه صبحي صالح، صفحه 421، وصيت 477.
نظرات کاربران (بدون نظر)
ثبت و ارسال نظر